Bron: de Gelderlander, 2 september 2014
De vriendinnen Saskia Engels en Valerie Brusse zijn allebei 55. Zowel bij de een als bij de ander valt om de twee jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker in de bus.Trouw laten ze dan een mammografie maken. Geen pretje – je borst geplet in een röntgenapparaat – maar sinds bij een gezamenlijke vriendin ‘een knobbeltje’ werd ontdekt, zien ze er nog meer het belang van in.
Maatwerk
Het is niet ondenkbaar dat Engels over pakweg 10, 15 jaar een andere oproep krijgt dan Brusse. Dat heeft te maken met het streven naar meer maatwerk. “Het bevolkingsonderzoek naar borstkanker draait in Nederland 25 jaar en voldoet aan de verwachtingen”, vertelt Mireille Broeders, epidemioloog bij het Radboudumc en bij het Landelijk Referentie Centrum Bevolkingsonderzoek. Die laatste is de organisatie die de kwaliteit van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker nauwkeurig in de gaten houdt. “De sterfte aan borstkanker onder vrouwen tussen de 50 en 75 jaar, de groep bij wie het bevolkingsonderzoek plaatsvindt, is in die 25 jaar gedaald van 94 naar 62 per 100.000 vrouwen. Ongeveer de helft van die daling, bijna achthonderd sterfgevallen per jaar, is te danken aan het bevolkingsonderzoek. De andere helft aan de verbeterde behandelmogelijkheden.”
Ongerustheid
Maar het kan nog beter, meent Broeders. “Aan het bevolkingsonderzoek meedoen, heeft ook nadelen. Die variëren van de tijd die het vrouwen kost tot ongerustheid vanwege een vals positieve uitslag. Dat wil zeggen dat het op de borstfoto leek alsof er sprake was van borstkanker, maar dat dit bij nader onderzoek toch ‘loos alarm’ bleek. En er zijn ook vrouwen bij wie volgens het onderzoek niets aan de hand is, maar die toch binnen twee jaar – dus voordat ze opnieuw een uitnodiging krijgen – borstkanker ontwikkelen. Bij elk bevolkingsonderzoek is het zaak een optimale balans te vinden tussen de voor- en de nadelen ervan. Hoe hoger iemands risico op het krijgen van de betreffende aandoening, des te beter wegen de voordelen op tegen de nadelen.”
PRISMA-onderzoek
Dan moet je wel weten hoe je dat risico kunt berekenen. Om hierachter te komen, start dit najaar het PRISMA-onderzoek. Broeders: “Tot nu toe gebruiken we in het bevolkingsonderzoek alleen de leeftijd van vrouwen als risicofactor. Maar er zijn meer factoren die de kans op het krijgen van borstkanker beïnvloeden. Zoals de dichtheid van het borstweefsel, het aantal kinderen dat een vrouw heeft gebaard, of ze wel of geen borstvoeding hebben gegeven, de lengte van de vruchtbare periode, overgewicht, alcoholgebruik, het bestaan van borstkanker in de familie en sommige variaties in het DNA.
Risicofactoren
“Dat zijn allemaal gegevens die we nu niet kennen van de vrouwen die meedoen aan het bevolkingsonderzoek. In het PRISMA- onderzoek gaan we vrouwen die in de regio Noord-Nederland met het bevolkingsonderzoek meedoen, vragen of zij ook een vragenlijst willen invullen en wat bloed willen afstaan. Daarmee verzamelen we gegevens over mogelijke risicofactoren voor het krijgen van borstkanker. We kijken wie van hen de ziekte ontwikkelt.
“Vervolgens onderzoeken we of het mogelijk is aan de hand van de verzamelde gegevens te voorspellen wie veel en wie weinig kans heeft de ziekte te krijgen. Op die manier kunnen we vrouwen indelen in risicogroepen. Voor elke risicogroep gaan we op zoek naar de optimale balans tussen voor- en nadelen van het bevolkingsonderzoek.
“Hoe vaak kun je een vrouw met een bepaald risicopercentage het beste oproepen? Is het zinvol voor sommige risicogroepen al op jongere leeftijd te beginnen en/of op latere leeftijd te stoppen met het bevolkingsonderzoek? Is het voor sommige risicogroepen beter gebruik te maken van een andere opsporingstechniek dan de röntgenfoto? Het is uiteindelijk de bedoeling dat we vrouwen op basis van hun persoonlijke risicoprofiel een bepaalde vorm van bevolkingsonderzoek aanbieden. Bevolkingsonderzoek op maat dus.”
Behoefte
Er wordt ook nog onderzocht of vrouwen hier eigenlijk wel behoefte aan hebben. “Is het uit te leggen dat een vrouw niet even vaak een uitnodiging krijgt of op een andere manier wordt onderzocht dan haar buurvrouw of haar vriendin? Wij denken dat het leveren van maatwerk zal bijdragen aan een nog betere balans tussen voor- en nadelen voor iedere vrouw. En daardoor aan een nog grotere acceptatie van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker.”